Алена Иванова: “Абырал” саҥалыы тыыннанан эрэр

SAKHAPRESS Бу сайыҥҥыттан ватсабынан Дьокуускай куоракка баар “Абырал” санаторийга сытан сынньаныҥ, эмтэниҥ диэн биллэрии бөлөх аайы кэлэр буолла. Сыанабыт чэпчээтэ, өҥөбүт тубуста дииллэр. Дьон маннык ааттаах санаторий баарын, ханна турарын да билбэт эбит.

Бэйэм өр сылларга куорат 15№-дээх оптуобуһунан айаннаан, ону бэркэ билэбин. “Абырал” диэн тохтобулу билэҕин дуо, ханна тахсарбын ыйан кулу”, – диэн тус бэйэбиттэн элбэх кырдьаҕас көрдөһөн турар.

Онно:

– “Горняк” диэн тохтобулга тахсаҕын, хаҥас өттүгэр суолтан балайда тэйиччи саһархай таас дьиэ турар, - диэн быһааран биэрээччибин.

Иллэрээ күн “Абыралга” бара сырыттым. Дьиэ эркинэ сабыс-саҥа от күөҕэ кырааскалаах. Олбуор иһэ маҥнайгы хаары уруйдуурдуу биллэ ырааһырбыт, өрө тардыллыбыт. Иһирдьэ муннубун минньигэс ас сыта саба биэрдэ, саха ыалыныы сылаас салгын илгийдэ. Көрүдүөргэ театр курдук кыраһыабай люстра ыйаммыт, көбүөр бэрдэ тэлгэммит, сэбиэскэйдии хараҥа халлаан күөҕэ кирилиэстэрэ сып-сырдык кыраасканан килэбэчиһэ тураллар. Бу хартыынаны барытын, арай, “туох бааргын барытын тосту түс” диэх айылаах туруук хайа курдук туруору пандус буортулуур.

Миигин иккис тыыннанан эрэрэ аантан биллэр санаторий саҥа кылаабынай бырааһа Алена Николаевна Иванова көрсөр. Алена Николаевна – оҕо гематолог бырааһа уонна экономист үөрэхтээх.

“Абырал”, чахчы, быыһыыр-абырыыр, дьону-норуоту доруобуйаны көрүнэргэ, көннөрүнэргэ ыҥырар тэрилтэҕэ кубулуйар суолу тутуһан эрэр дуо?

– Алена Николаевна, эн саҥа салайааччыгын. Бу тэрилтэ историятын төһө билэҕин?

– “Абырал” быйыл 17-с сылын үлэлиир. Ол иннинэ, сэбиэскэй кэмҥэ, Чкалов аатынан авиатордар санаторийдарын быһыытынан үлэлии турбут.

– Сэбиэскэй кэмҥэ диэбиккэ дылы, мин өйдүүрбүнэн, оччоттон баччааҥҥа диэри улахан өрөмүөнү барбакка, истиин-тастыын кур бэйэтэ кубулуйбакка турда быһыылаах...

– Сөпкө бэлиэтии көрбүккүн. Бу ааспыт 17 сыл устата улахан өрөмүөн ыытыллыбатах.

– Норуокка биллэринэн, “Абырал” – кырдьаҕастарга аналлаах санаторий...

– Оннугун оннук даҕаны, биһиги сэрии, тыыл, үлэ бэтэрээннэрин, инбэлииттэри сэргэ эдэр, орто саастаах нэһилиэнньэни кытта үлэлэһэр былааннаахпыт. Дьокуускай куоракка баара-суоҕа үс эрэ санаторий баар – “Хоту”, “Чэбдик” уонна “Абырал”. Ол иһин Саха сирин буолуохтааҕар, куорат да нэһилиэнньэтин хабар кыахтара суох. Аҥаардас кырдьаҕастарынан эрэ дьарыктаныахха диэтэххэ, саҥа биэнсийэ реформатынан сибээстээн, орто саастаах, үлэлиир кыахтаах нэһилиэнньэ доруобуйатын эмиэ көрүөххэ наада. Кинилэр ыалдьан-туттан хааллахтарына, ким үлэлиэҕэй?

– Оннук ээ. Биһиги дьоммут өлөөрү гыннахтарына эрэ балыыһаҕа бараллар. Эрдэттэн көрүнэр, бөҕөргөтүнэр менталитет суох. Үлэлиир дьоҥҥо күнүскү стационар эҥин диэн үчүгэй буолуо эбит...

– Санаторий буоларбыт быһыытынан, биһиэнэ “курсовка” диэн аатырар. Сарсыарда эбэтэр эбиэттэрин кэмигэр уонча хонуктаах эмтэнии куурсун ааһар дьон баар. Ол хайҕаныан эрэ наада.

– Менталитет диэбиккэ дылы, “санаторий”, “курорт” диэн өйдөбүллэр биһиэхэ соҕуруу дойдулары, муораны эрэ кытта сибээстээхтэр. Онтон эһиги туох өҥөнү оҥороҕут?

– Туох-баар чэбдигирдэр, эмтиир, этэргэ дылы, киһини абырыыр өҥө барыта баар. Холобура, ваннаҕа Абалаах бадараанын туһанабыт. Галотерапия диэн кэлиҥҥи кэмҥэ киэҥник аатырар эмпкэ Кэмпэндээйи тууһун туһанабыт. Сити тууһу ваннаҕа эмиэ туттабыт. Оннук ванналар сүһүөх ыарыытыгар, тирии бааһыгар аһары туһалаахтара науканан дакаастанан турар. Түгэнинэн туһанан дойдум дьонугар сунтаардарга тууһунан хааччыйбыттарыгар махтанабын. Сахабыт сирэ көмүһүнэн, алмааһынан эрэ буолбакка, эмтээх отунан кытары баай. Урут фитотерапияҕа аптека отун туһана олорбут буоллахтарына, инникитин дойдубут үүнээйитинэн эмтэнэр, “Ленские зори”, “Нахот” курдук минеральнай уулары иһэр былааннаахпыт.

Ис уоргаҥҥа, ингаляцияҕа кэмэ суох көдьүүстээхтэр. Уопсайынан, төрөөбүт дойду салгына кытта эмтээх дииллэринии, кэнэҕэһин дойдубут отун-маһын доруобуйаны чэбдигирдиигэ күүскэ туһанар хайысхалары тобулар былааннаахпыт. Массажистарбыт өрөспүүбүлүкэҕэ сураҕыраллар, биирдэ сылдьыбыт дьон кэлэ тураллар. Физиопроцедура бары көрүҥэ, ЛФК баар. Биир киэн туттуубут – “АЛМА” киһи бүтүннүү киирэр магнитотерапия аппарата. Бу үрдүкү технологияҕа киирсэр аппарат өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн биһиэхэ эрэ баар. Кыра ыарыылары аахпатахха, хаан баттааһыныгар, химиотерапия кэнниттэн онкологияҕа, уҥуох тостуутугар, сахарнай диабекка барытыгар көмөлөөх. Инники былааммыт элбэх. Холобура, тиис оҥорторуутун, эмтээһини былаанныыбыт.

– Эмтэнээччилэргэ ханнык эмп барсарын-барсыбатын бэйэҕит быһаараҕыт дуо?

– Эмтэнээччи санаторнай-курортнай путевкатыгар олоҕуран, бэйэбит терапевт бырааспыт көрөн-истэн, сааһылаан биэрэр.

– Ыарыы аһылыктан быһаччы тутулуктааҕа үөрэтиллэн, кэлиҥҥи сылларга “ПП” – “Правильное питание” диэн муода буолла. Аһылыккыт хайдаҕый?

– Аһылыкка эмиэ элбэх уларытыыны киллэрдибит. Эмтэнээччилэр билинэллэринэн, урут “Абырал” аһа минньигэс буоллаҕына, билигин өссө ордук минньигэс буолбут. Бэйэбит куухуналаахпыт, барытын үрдүттэн астыыбыт. Ханнык да ыал, кырдьыгынан эттэххэ, күҥҥэ түөртэ аһаабат. Оттон биһиэхэ сытааччылар күҥҥэ түөртэ иҥэмтиэлээх аһылыгы аһаан, режиминэн туран-олорон, анал процедуралары ылан, доруобуйаларын биллэ көннөрүнэн тахсаллар.

– Төһө киһи биирдэ эмтэнэн, сынньанан тахсарый?

– Уопсайа 110 миэстэлээхпит, ол иһигэр булгуччулаах медицинскэй, социальнай страховкалар хайысхаларынан судаарыстыбаннай контрагынан бэриллэр куойкалар бааллар. Холобура, бэтэрээннэр путевкаларын Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтэ төлүүр.

– Доруобуйа биир туллар тутааҕа – үчүгэй настарыанньа. Иллэҥ кэми атаарыыга туох үлэ барарый?

– Дьоһун болҕомтону култуурунай сынньалаҥҥа уурабыт. Санаторий оптуобуһунан театрдарга, киинэҕэ, музейдарга сырытыннарабыт. Киэһэ аайы кэриэтэ араас биэчэр, кэнсиэр буолар. Санаторийга билсиһэн, сөбүлэһэн, ыал буолбут кырдьаҕастар кытта бааллар үһү. Кэлэктиип туһунан этэр буоллахха, үлэлэригэр олус бэриниилээх, элбэх идеялаах дьон мустан үлэлииллэр. Былырыын сэттэ ый хамнаһа суох сылдьыбыт кэмнээхтэр. Ону прокуратуранан үҥсүһэн, билигин барыта орун-оннугар түстэ. Ааспыт нэдиэлэҕэ Лена Афанасьева Ефимова диэн старшай медсиэстэрэбит “Көмүс саастаах көхтөөх хотун” диэн күрэххэ кыттан, “Иэйии Хотун” анал аат хаһаайката буолбута – кэлэктииппит ситиһиитэ.

– Оптуобус тохтобулун боппуруоһа билигин да сытыытык турар быһыылаах.

– Оннук. Киирэр кырдьаҕастар бары таксинан кэлбэттэр. Ол иһин куорат дьаһалтатыгар оптуобус тохтобулун чугаһатар туһунан сурук суруйан, эппиэтин күүтэн олоробут.

– Рекламаҕа күүскэ үлэлээн, ватсабы “толлордугут” дии?

– Саҥалыы үлэлиир, сайдар сыалтан, аныгы үйэ ньыматын барытын туһана сатыыбыт. Сайтпытын саҥардан, путевканы электроннай ньыманан кытта ылары ситиһиэхпит. Ватсап буолуо дуо, инстаграмҥа кытта баарбыт. Билигин Кырдьаҕастар декадаларынан чэпчэтиилээх путевкалары атыылыыр ааксыйа бара турар.

– Эмтэниини таһынан, көннөрү кырдьаҕастары көрөр өҥө кытта баар эбит.

– Баар. Оҕолор ийэлээх аҕаларын холкутук биһиэхэ хаалларар кыахтаахтар.

– Оптуобус тохтобулуттан атын туох улахан кыһалҕалааххытый?

– Пандус.

– Алена Ивановна, уларыйыы, сэргэхсийии барбыта харахха быраҕыллар. Мантан антах, арааһа, өрөспүүбүлүкэ тас да өттүттэн сынньана кэлээччилэр элбээн, хата, олохтоохторго миэстэ тиийбэтэ буолуо. Саҕалааһыннаргыт ситиһиилээх буоллуннар!

Галина НОВИКОВА